یادداشتهای زیر که خانم مهری سرلک صفایی، یکی از اعضای گروه ترویج فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان آن را تنظیم کرده اند، چکیدۀ فعالیتی در روز ۲۸ آبان در هفتۀ کتاب و کتابخوانی است که به دعوت یکی از دبستانهای منطقه ۱ تهران، در جمع والدین و مربیان دانش آموزان پایۀ چهارم و پنجم دبستان صورت گرفت. گفتنی است که این فعالیت در تکمیل کار کارگاهی در گروه دانش آموزان، در همان روز، انجام شد.
گزارش این فعالیت کارگاهی که تجربه ای جالب و قابل الگوبرداری برای آموزش روش جستجو در منابع و مرحله ای از کار پژوهشی است، در اختیار مربیان و والدین قرار می گیرد تا هنگامی که در فعالیت تحقیقی، در کنار فرزندان و دانش آموزان قرار می گیرند، آنان را یاری کنند تا خود به شیوۀ درست و به صورت مستقل، پروژه های پژوهشی را پیش ببرند.
یادآوری می شود که مطالعۀ مقالۀ پژوهش، در جلد هشتم فرهنگنامه، می تواند راهنمای کلی کار تحقیقی در مدارس باشد. به ویژه در ۲۵ آذرماه و هفتۀ پژوهش که در کلاسهای مدارس جنب و جوش تحقیق و کار پژوهشی بیشتر به چشم می خورد.
- زمان: هفتۀ کتاب – مدت: ۲ ساعت
- مکان: دبستان آفتاب آذرین
- شرکت کنندگان: ۲۰ نفر، شامل والدین دانش آموزان، معلم، کتابدار، معلم پژوهش مدرسه و معاون آموزشی
- وسایل کار:
- فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان ( شورای کتاب کودک)
- برچسب بعضی از عنوانهای مشترک کتابهای فارسی، اجتماعی و علوم کلاسهای چهارم و پنجم با فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان
- کاغذ A۴
- تخته و ماژیک
- شیوۀ کار: گروهی (گروه های ۵ نفره)
- مراحل کار:
- کتاب مرجع به طور کلی، فرهنگنامۀ کودکان و نوچوانان و شورای کتاب کودک معرفی شد.
- هدف از اجرای کار یعنی انجام روش پژوهش به عنوان یکی از فعال ترین روش های تدریس توضیح داده شد و دانش آموزان و والدین با مقدمات روش علمی و چگونگی کار با کتاب های مرجع به عنوان اولین و مهمترین قدم برای انجام یک پروژۀ پژوهشی آشنا شدند و روش استفادۀ درست از کتاب و یادداشت برداری ( برگه نویسی) از آن، به عنوان شروع کارعملی شرح داده شد و دربارۀ حضور والدین در کنار بچه ها جهت همراهی و یاری آنان در انجام پروژه های پژوهشی و نه انجام کار به وسیلۀ پدرو مادر توضیح داده شد.
- برچسب های عنوان مقالات که منطبق با کتابهای درسی انتخاب شده بود، بر روی میز هر گروه چسبانده شد. و به هر گروه توضیح داده شد که در کلاس درس، عنوان کار پژوهشی از میان پیشنهادهای گوناگون معلم، می تواند از طرف دانش آموزان به صورت آزاد انتخاب شود.عنوان برچسب ها عبارت بودند از پلاسما، پرستو، تغذیه، پرچم، اعلامیۀ جهانی حقوق کودک، تخت جمشید، اهرم، آرش کمانگیر، ادبیات کودک، پاکستان، تهران و حمام. در اینجا نیز هرگروه با مشورت و توافق یکدیگر از میان عنوانها یک عنوان را انتخاب کردند، والدین پایه پنجم تهران و پایه چهارم حمام را انتخاب کردند.
- روش یادداشت برداری با استفاده از پرسش های شش گانۀ چیست؟ کیست؟ کی؟ کجا؟ چرا؟ چگونه؟ توضیح داده شد. گفته شد که برای هر عنوان انتخاب شده، از یک تا چندین پرسش پیدا کنند. پرسشهایی که ممکن است برای دانش آموزان مطرح باشد و آنها را در کاغذ A۴ بنویسند و شماره گذاری کنند. این پرسش ها شامل چه چیز یا چیست؟ چرا یا برای چه؟ چطور یا چگونه؟ چه زمانی یا کی؟ چه کسی یا چه کسانی؟ و کجا ؟ می شود و مثال هایی در این مورد نیز زده شد.
- دو گروه بر روی کاغذA۴ با توافق یکدیگر سوال های مورد نظر خود را در مورد تهران و حمام نوشتند.
- از افراد گروه ها تقاضا شد به مقاله های تهران و حمام در فرهنگنامه مراجعه و پاسخ پرسش های خود را پیدا کنند و در مقابل پرسش های مورد نظر خود پاسخ یافته شده را بنویسند ( آنها با خواندن مقاله ها متوجه شدند اطلاعات اضافی و جالب دیگری نیز در مقاله موجود است که سوال آنان نبوده است ( این مورد را یادآوری کردند)
- با توجه به زمان از یک گروه داوطلب تقاضا شده پرسش های خود و پاسخ های داده شده را که درمقاله جستجو کرده اند، بخوانند سپس از گروه خواسته شد پاسخ های خود را براساس شمارۀ پرسشها مرتب کرده و در برگه یادداشت برداری بنویسند.
- بر روی تخته یک نمونه برگۀ یادداشت برداری ساده برای دانش آموزان دورۀ ابتدایی رسم شد. توضیح داده شد بچه ها با تکرار کار پژوهشی ممکن است پرسش های خود را در ذهن انجام دهند و نیاز به مکتوب کردن پرسش نداشته باشند و فقط پاسخ ها را یادداشت برداری کنند.