قرآن مشهورترین نام کتاب آسمانی مسلمانان شامل تعالیم اخلاقی، اعتقادی و فقهی و قواعدی برای تنظیم روابط اجتماعی آنهاست که طی بیش از بیست سال از نبوت پیامبر اکرم(ص) بر او وَحْیْ شد. قرآن را به نامهایی چون مُصحَف، کتاب، فُرقان، ذِکر، تَنزیل، اُم‌الکتاب، بیان، کلام‌الله و بسیاری دیگر که تعداد آنها را تا نود آورده‌اند، هم خوانده‌اند. پیداست که بسیاری از این نامها، وصف این کتاب آسمانی است و بیشتر آنها در خود قرآن هم آمده است. بعدها دانشمندان مسلمان از این نامها و وصفها برای بیان مفاهیمی‌مربوط به اصول عقاید هم استفاده کرده‌اند. کلمۀ قرآن و صورتهای مختلف آن بارها در آیات قرآنی، به معنیهایی چون «گردآورده»، «خواندنی و آنچه خوانده می‌شود» آمده است. بااین‌حال مسلمانان، از آغازهای اسلام غالباً آن را مُصحَف، به‌معنی صفحه‌ها و اوراق نوشته‌شده می‌خواندند. در قرآن هم کلمۀ صُحُف (جمع صحیفه) به معنای اوراقی که آیات الاهیِ نازل‌شده بر پیامبران را بر خود دارد، به‌کار رفته است. گفته‌اند نام مصحف به پیشنهاد عبدالله بن مسعود، از اصحاب و حافظان بزرگ قرآن، بر آیه‌های نوشته‌شدۀ قرآنی نهاده شد و این نام تا چند قرن رایج بود، تا آنجا که بسیاری از دانشمندان کهن که کتابی دربارۀ قرآن می‌نوشتند، هم آن را مَصاحِف نام می‌نهادند یا این نام را در عنوان کتاب خود وارد می‌کردند. به‌تدریج به آن سبب که در خود قرآن و احادیث نبوی به خواندن این کتاب مقدس تأکید شده است و مسلمانان در همۀ مناسک و آیینهای دینی و غیردینی خود آن را می‌خوانند، نام قرآن جای مصحف را گرفت و مشهورتر و رایج‌تر شد.

قِصاص اصطلاحی فقهی و یکی از مجازاتهای چهارگانه (حد، قصاص، دیه، تَعزیر) در قانون مجازات اسلامی است. قصاص در اصطلاح فقه و حقوق، مجازات مجرم به اندازه و کیفیتی است که جرم را مرتکب شده و به شخصی آسیب رسانده است (سوره‌های بقره، آیۀ 194 و نحل، آیۀ 126).

قِصَصُ‌الاَنبیا (داستانهای پیامبران) عنوان مشهور کتابهایی است دربارۀ احوال، تعالیم و زندگی پیامبران. سابقۀ گردآوری روایات مربوط به پیامبران پیش از اسلام به قرن اول هجری قمری بازمی‌گردد که ضرورت تفسیر آیات قرآنی به دلایل مختلف احساس می‌شد. در قرآن کریم به مناسبتهایی، از پیامبران پیش از رسول اکرم(ص) و گوشه‌هایی از زندگی آنها یاد شده است؛ و مقصود از آن برانگیختن توجه مردم به کوششهای آنها برای اصلاح عقاید دینی و روابط اجتماعی و تعالیم اخلاقی و به‌طورکلی تاریخ حیات انسان بوده است. به‌همین‌سبب اطلاع از فراز و نشیب زندگی پیامبران و مردم آنها از نخستین ایام نزول آن آیات قرآنی، برای مسلمانان بسی جذاب بوده است. در واقع از همان قرن اول کسانی در سرزمینهای تازه‌ فتح‌شده پیدا شدند که در کوی و بازار قصه‌های پیامبران را با آب و تاب و انواع مبالغه برای مردم می‌گفتند و به‌زودی کارشان بالا گرفت. این اشخاص در تاریخ اجتماعی آن دوران به قُصاص (قصه‌گویان) مشهور بودند.

قِرمَطیان (قرامطه) به پیروان حَمدان ‌بن اَشعَث ملقب به قرمط گفته می‌شود که از قرن سوم هجری قمری جنبشهایی علیه خلفای عباسی و در حمایت از خلافت آل‌علی(ع) برپا کردند. پیروان این جنبش در بخش سفلای سواحل بین‌النهرین و اَحساء (ناحیه‌ای در شمال شرقی شبه‌جزیرۀ عربستان)، بحرین، سوریه، یمن و حوالی مصر به تبلیغ عقاید خود می‌پرداختند. آنها در مناطقی از ایران از جمله کرجِ ابودُلَف (اراک کنونی)، اصفهان، ری، آذربایجان و طبرستان پیروانی داشتند. قرمطیان جمع کلمۀ قرمطی (به‌معنای کوتاه قد) منسوب به مؤسس این فرقه، حمدان‌ قرمط، است.